Paula Sémer (95): “Veel mensen willen oud worden zoals ik. Maar ook ik heb kopzorgen en eenzame momenten"

In gesprek met TV-Coryfee Paula Sémer

“Wie ik ben? Een oude vrouw die verbaasd is dat ze nog leeft”, lacht Paula Sémer wanneer ze zichzelf voorstelt. Het TV-icoon mag dan bijna 96 jaar zijn, haar humor en enthousiasme is ze nog niet verloren.

Wij nemen het boegbeeld nu onder de arm als KOPLOPER voor Kopzorgen Verdienen Zorg. Want naast presentatrice, actrice en producer, was Sémer eigenlijk altijd al koploper. Het zit haar in het bloed om te spreken waarover anderen zwijgen. Paula Sémer wil nu opnieuw een lans breken. Dit keer doet ze dat voor het psychisch welzijn van ouderen.

Zorgen en eenzame momenten

Paula Sémer doorbrak taboes rond borstkanker, seksualiteit en vrouwen(rechten), kende een politieke carrière, presenteerde verschillende televisieprogramma’s en schreef boeken. En naast het uitbouwen van haar carrière, was ze ook nog eens een echtgenote, moeder, grootmoeder en een voorbeeld voor velen. “Men vindt dat ik niet mag klagen”, vertelt Sémer. “Veel mensen willen oud worden zoals ik. Maar ook ik heb zorgen en eenzame momenten.”

Na psycholoog Luc Van de Ven, engageert ook Paula Sémer zich als Koploper voor de campagne Kopzorgen Verdienen Zorg. Ze deelt haar eigen kopzorgen met ons. Bovendien roept de grande dame op om haar voorbeeld te volgen en op ons PRIKBORD te spreken over moeilijkheden waarmee je kampt in het leven: “Het is belangrijk dat we met elkaar in gesprek kunnen gaan.”

“We moeten spreken over moeilijkheden waarmee we kampen in het leven. Het is belangrijk dat we met elkaar in gesprek kunnen gaan.”
Paula Sémer

“Alles wat ik heb meegemaakt, heb ik te danken aan het toeval”, begint Sémer haar verhaal. “In mijn jonge jaren wilde ik naar de toneelschool gaan, maar ik mocht niet van mijn ouders. Ik kom uit een familie vol onderwijzers, dus ook ik moest mijn onderwijzersdiploma behalen.” Nadat ze in 1944 afstudeerde aan de Stedelijke Normaalschool van Antwerpen, werkte ze op de rantsoeneringsdienst.

Al snel werd ze gevraagd om commentaren in te spreken bij tekenfilms, en kort daarna mocht ze presenteren op de radio. “Ik sprak keurig Nederlands, dus ik viel op tussen alle Antwerpenaren”, verklaart Sémer. Later werd ze een van de drie omroepsters van het NIR, de voorloper van de VRT. “Ik was de Leading Lady, en naar horen zeggen het moederlijke type”, lacht Sémer. “Nora Steyaert was de jongste van de drie. We noemden haar het jonge eendje. En Terry Van Ginderen zorgde voor de Glitter en Glamour.”

Leven met borstkanker

Tijdens haar carrière leerde ze haar echtgenoot Herman Cornelis, beter bekend onder zijn artiestennaam Herman Niels, kennen en samen kregen ze een zoon, Jan. Toen Cornelis overleed, kort voor zijn 70^e verjaardag, was Sémer 66. Ze kreeg een zware klap te verwerken. “We hebben maar een jaar samen van ons pensioen kunnen genieten”, vertelt Sémer. “Je partner verliezen is zwaar. Plots had ik geen doel meer in mijn leven, ik had tijd nodig om zijn overlijden te verwerken. Maar ik bleef niet bij de pakken zitten. Ik startte een cursus Engelse literatuur aan de VUB, die hielp mij er weer bovenop.”

Toen ze op haar 65^e met pensioen ging, dacht haar omgeving dat ze in een zwart gat ging vallen. Maar Sémer bleef druk bezig. “Op de eerste dag van mijn pensioen stond er al een uitgever aan mijn deur”, lacht ze. “Hij vroeg of ik mijn memoires wilde schrijven. Ik kreeg een jaar om eraan te werken, maar na zes maanden waren ze al klaar.”

“De diagnose van borstkanker kwam hard aan. Ik was nog maar 56 jaar en mijn leven werd toen een lange tijd onderbroken.”
Paula Sémer

Haar memoires waren niet het enige dat Sémer schreef. Samen met dokter Jaak Janssens, een dokter die gespecialiseerd was in oncologische radiotherapie, schreef ze ook een boek over haar leven met borstkanker. En dat in de jaren ’80, toen dat nog niet evident was. “De diagnose van borstkanker kwam hard aan”, vertelt Sémer. “Ik was nog maar 56 jaar en mijn leven werd toen een lange tijd onderbroken. Samen met dokter Janssens heb ik toen een boek geschreven en een serie over mijn ziekte gelanceerd. Zowel het boek als de serie sloegen enorm aan. Er zijn wel 40.000 exemplaren verspreid!”

De zoektocht naar gepaste hulp

De kanker heeft Sémer overwonnen, maar ook het ouder worden heeft een impact op het leven. ’s Morgens krijgt Sémer hulp om zich te douchen en haar steunkousen aan te doen, ’s avonds komt er iemand langs om haar steunkousen weer uit te doen. Ze krijgt driemaal per week kine, en eenmaal per dag wordt er een warme maaltijd aan huis geleverd. Bovendien heeft ze ook een armband die haar omgeving verwittigt als ze zou vallen.

“Al die hulpmiddelen verbeteren mijn levenskwaliteit”, legt Sémer uit. “Maar tegelijk brengt het ook een hoop geregel met zich mee. Ik moet hele dagen coördineren, en elke ochtend controleer ik mijn agenda zodat ik weet wie op welk uur langskomt.”

“Geholpen worden bij het douchen was zonder twijfel een van de moeilijkste zaken om te accepteren. Plots sta je daar in je blootje voor een vrouw die je van haar noch pluim kent.”
Paul Sémer

Of ze vlot hulp gevonden heeft? “De juiste ondersteuning vinden is niet gemakkelijk”, vertelt Sémer. “Bovendien weten weinig ouderen waar ze gepaste hulp kunnen vinden. En niet iedereen wil of kan het internet uitpluizen om alle mogelijkheden te ontdekken.”

Ook hulp vragen is voor veel mensen moeilijk. “Ik ben een trotse, zelfstandige vrouw”, knikt Sémer. “Ik heb altijd mijn plan moeten trekken. Zowel in mijn professionele leven als in mijn privéleven. Hulp vragen was moeilijk, maar ik heb mij daar overheen gezet. Geholpen worden bij het douchen was zonder twijfel een van de moeilijkste zaken om te accepteren. Plots sta je daar in je blootje voor een vrouw die je van haar noch pluim kent.”

Zeuren mag niet

“Ik ben in dit appartement komen wonen enkele maanden na het overlijden van mijn man. Daarvoor woonde ik in een groot huis met trappen. Die trappen en het onderhoud van de woning werden te zwaar voor mij. Dus ik verhuisde.”

“In en rond mijn appartement kan ik mij prima behelpen dankzij mijn stok en rolwagentje. Hoewel het wel even duurde voor ik met mijn rolwagentje buiten durfde komen.”
Paula Sémer

Zolang het gaat, wil Sémer thuis blijven wonen. Naast professionele hulp, heeft ze ook vriendinnen die onder andere haar inkopen doen. Enkele hulpmiddelen zorgen er dan weer voor dat ze zich in haar appartement goed kan verplaatsen. “In en rond mijn appartement kan ik mij prima behelpen dankzij mijn stok en rolwagentje. Hoewel het wel even duurde voor ik met mijn rolwagentje buiten durfde komen. Als ik me verder wil verplaatsen, gebruik ik mijn Rolls Royce (scootmobiel, red.)”, lacht Sémer.

“Ik heb ook een auto, maar sinds de coronapandemie gebruik ik die niet meer. Ik zet de motor nog elke dag aan (lacht), maar het is al zo lang geleden dat ik er mee gereden heb, dat ik niet meer durf. Of ik dat jammer vind? Niet echt. Ik woon in een groene omgeving, ik heb een gezellig appartement en voldoende sociaal contact. Afscheid nemen van mijn auto hoort erbij.”

Hoewel Sémer positief in het leven staat, wil ook zij af en toe eens klagen. “Mijn vrienden vinden het gezellig bij mij en ze komen graag langs voor een hapje en een drankje”, verklaart Sémer. “Maar eens zeuren? Dat mag niet. Mensen denken: ‘Paula heeft het nog goed, zij is ons voorbeeld.’ Maar ook ik heb mijn deprimomentjes. Mijn beste vriendin is 88 jaar en zij woont hier vlakbij. Zij is de enige die luistert wanneer ik zeg dat het wat minder goed gaat.”

“Eens zeuren? Dat mag niet. Mensen denken: ‘Paula heeft het nog goed, zij is ons voorbeeld.’ Maar ook ik heb mijn deprimomentjes.”
Paula Sémer

“Psychologische hulp heb ik op dit moment niet nodig”, vervolgt Sémer. “Maar de dag dat ik voel: het gaat niet meer, ga ik wel op zoek naar een geschikte psycholoog. Bijvoorbeeld als ik slaapproblemen krijg of nachtmerries heb. Een goede vriendin van mij krijgt psychologische ondersteuning omdat ze veel angsten heeft. Die psycholoog kan haar ongelooflijk goed helpen.”

Belang van communiceren

Aan sociaal contact geen gebrek. Via haar computer stuurt Paula mails en leest ze de digitale krant. En dan zijn er de twee vriendinnen in haar appartementsgebouw die haar boodschappen doen, dagelijks telefoneren en minstens eenmaal per week komen lunchen. Ook haar zoon belt regelmatig, en als ze hem nodig heeft komt hij onmiddellijk langs.

“Ik heb veel mensen rondom mij”, vertelt Sémer. “Dat is goed, want oud worden betekent ook dat je je mobiliteit verliest. Eenzaamheidsgevoelens steken dan al eens de kop op. De coronacrisis versterkt dit probleem nog, want je moet nu verplicht je contacten beperken.”

“Overheidsdiensten en zorginstellingen moeten beter bekendmaken welke mogelijkheden ouderen hebben. Er zijn zoveel soorten hulp, maar wij kennen ze niet.”
Paula Sémer

Een ander probleem waar veel ouderen mee kampen, is de manier waarop ze vaak aangesproken worden. “Men betuttelt ouderen gemakkelijk”, vindt Sémer. “De meesten bedoelen het vriendelijk, maar veel ouderen kunnen daar niet goed tegen. Zo word ik bijvoorbeeld niet graag aangesproken met ‘madammeke’ of andere verkleinwoorden. Dan denk ik: ‘ik ben toch even groot als jou?’”

Dankzij alle formele en informele hulp, buren die vrienden geworden zijn, wandelstok en andere hulpmiddelen, redt Sémer zich prima in haar eigen woning. “Ik ben ervan overtuigd dat veel ouderen in hun woning kunnen blijven wonen”, knikt ze. “Maar overheidsdiensten en zorginstellingen moeten beter bekendmaken welke mogelijkheden ouderen hebben. Er zijn zoveel soorten hulp, maar wij kennen ze niet. Ik zoek veel op op het internet, maar niet iedereen kan of wil dat. Daarom zijn sensibiliseringcampagnes zoals Kopzorgen Verdienen Zorg nodig. Het is belangrijk om te communiceren. Zowel over onze kopzorgen, als over mogelijkheden om ze te verhelpen.”