Tele-Onthaal: "Eenzaamheid en coronavirus gaan hand in hand bij ouderen"

De coronastorm woedt over heel ons land. Aan de ene kant is er de medische kant van het coronavirus, maar ook de eenzaamheid slaat hard toe. Tele-Onthaal laat ons weten dat zij de afgelopen maanden 10% meer nieuwe oproepen krijgen van 60-plussers en alleenstaanden. Hoe komt het dat eenzaamheid zich van z’n meest venijnige kant laat zien?

De telefoon rinkelt vaker

Sinds de start van de coronacrisis is het aantal oproepen bij de hulplijn van Tele-Onthaal fors gestegen. In de maand maart rinkelde de telefoon 16,2% meer dan gewoonlijk en werd er 25,2% meer getokkeld op het toetsenbord van de chat. Samen goed voor 16,6% meer oproepen. In de maand april werd het nog drukker: een kwart meer oproepen dan gewoonlijk, waarvan +24,0% telefoonoproepen en +33,2% chatoproepen.

1 op 2 belt voor het eerst

Opvallend is dat 51,3% van de oproepers voor het eerst belt of chat met Tele-Onthaal. Dat is bijna 10% meer dan in ‘gewone tijden’. De grootste toename is daarbij vooral te zien bij ouderen en alleenstaanden. In 2019 was 19,3% van de nieuwe oproepers 60-plusser, in april 2020 was 30,4% van alle nieuwe oproepers 60-plusser.

55,63% van de nieuwe oproepers is alleenstaand (+7,54%). Ook bellen of chatten heel wat weduw(e)naars voor het eerst (+4%).

1 op 5 heeft last van eenzaamheid

19,36% van de nieuwe oproepers benoemt in april 2020 expliciet eenzaamheid als gespreksthema. Dit is een verdubbeling tegenover de nieuwe oproepers in 2019.

Wanneer niemand de deur mag uitkomen en sociaal contact moet mijden, zoals tijdens de coronacrisis, lijkt eenzaamheid door sociale isolatie evident. Dat deze sociale isolatie zwaarder doorweegt bij mensen die reeds over weinig netwerk, familie of vrienden beschikken, blijkt ook in vele gesprekken. Alleenstaanden en 60-plussers zijn daarbij de meest kwetsbare categorieën. Zij geven aan dat de lichamelijke en mentale uitputting toeneemt.

Sommige oproepers rapporteren zelfdodingsgedachten door eenzaamheid of isolatie. Oproepers beginnen te piekeren door de eenzaamheid, gebeurtenissen van vroeger steken weer de kop op. Trauma’s uit het verleden komen soms opnieuw sterker op de voorgrond. Door eenzaamheid voelen sommige oproepers zich ook opnieuw afglijden naar psychische problemen.

Ouderen zijn duidelijke risicogroep

Vooral bij de groep 60-69 jarigen (+6%) en (+4%) bij de groep 70-plus ziet Tele-Onthaal een stijging in de oproepen. Bij de groep 80-plus is de stijging minder groot (+1%). Mogelijks is er een verband tussen iemands leeftijd en diens emotionele en sociale eenzaamheid. Juist ook bij ouderen die het voor corona nog net aardig konden redden, maar door het coronavirus of de maatregelen om dit virus tegen te gaan, plots meer kwetsbaar worden.

Minder activiteiten

Eenzame momenten komen bij deze groep sterk aan: enerzijds door het wegvallen van de gewone activiteiten en anderzijds tot het wegvallen van de sociale contacten. In tegenstelling tot de mensen die blijft (thuis)werken en kinderen opvangen, rest deze oudere groepen vaak minder bezigheden, waardoor de eenzaamheid plots veel sterker om de hoek komt loeren.

Minder contacten

Ook het wegvallen van reguliere, vertrouwde (steun)netwerken zorgt voor moeilijke momenten en eenzaamheid bij oproepers: mantelzorgers die tijdelijk wegvallen, familieleden (klein)kinderen die niet meer kunnen langskomen, de partner in een verzorgingsinstelling, de vrienden. Deze sociale en familiale activiteiten worden sterk gemist.

Gevoel nutteloos te zijn

Sommige ouderen geven ook aan het gevoel te hebben bezwarend te zijn voor de familie en nutteloos voor de medeburgers. Veel ouderen gaan niet alleen gebukt onder fysieke kwalen, maar vooral ook onder dat gevoel nutteloos en vergeten te zijn. In deze coronacrisis voelen sommigen zich echt de vergeten en overtollige categorie.

Minder professionele hulp

Het wegvallen of verminderd inschakelen van professionele hulp valt oproepers eveneens zwaar: van de kine tot de thuishulp, de activiteiten in het lokale dienstencentrum of dagcentrum, verpleegkundigen die minder lang kunnen blijven of verminderd langskomen, de tuinman, … De regelmaat en voorspelbaarheid van deze hulpverleners bieden voor vele ouderen houvast, die nu verdwijnt. Oproepers met een zorgvraag lopen een hoger risico op eenzaamheid. De ‘babbel’ wordt vaak als grootste meerwaarde gezien van de hulpverlening. Dat daar nu – mede door de veiligheidsvoorschriften- minder ruimte voor is, valt velen zwaar.

Niet altijd digitaal mee

Ouderen vallen vaak uit de boot in onze digitaliserende samenleving. Sociale contacten lopen in de lockdownperiode vaak digitaal: er werd nooit eerder zoveel gevideomeet, geskypt, enz. Dat het virus nu het sterkste toeslaat bij ouderen en zij ook diegenen zijn voor wie contact met de buitenwereld het meest ontraden wordt, maakt hen niet alleen medisch kwetsbaar, ze zijn ook digitale risicogroepen. Enerzijds zijn er nog heel wat ouderen die toch niet over al deze technologieën beschikken, anderzijds is het ook niet evident om die digitale vaardigheden plotsklaps zonder training onder de knie te krijgen. Dat heel wat toepassingen bovendien ook niet gebruiksvriendelijk zijn voor ouderen is een bijkomende moeilijkheid.

Praten helpt

Praten is voor vele oproepers nu de eerste stap om iets te doen aan de groter wordende eenzaamheid. Contact met anderen vergroot de kans op levenskwaliteit. Door woorden te zoeken voor wat er in je omgaat, maak je vage gedachten concreet.

Oproepers zijn Tele-Onthaal bijzonder dankbaar dat ze 24 op 7 bij Tele-Onthaal terecht kunnen, zeker na kantooruren, en in het weekend. Die dankbaarheid sijpelt door in vele gesprekken.